Shock Doktrina (4)

Shock Errusian

"Altzairuzko Oihal"ez haratago 

Gerra Hotzaren amaiera; 1989 Alemanian “Berlingo Harrezia” bota zuten. Eta 1990ko hamarkadan Sobietar Batasuneko erregimen komunistak desegin ziren.

Historia ofizialaren arabera, Reagan eta Thatcher-ekin hain zen erakargarria Mendebaldea, non Altzairuzko Oihalaren beste aldean bizi zen jendea hasi baitzen merkatu libreko politikak aldarrikatzen. Ez zen horrela gertatu, ordea. Egia da autoritarismo komunistaren pean zanpaturik bizi zirenek benetako demokrazia bat nahi zutela, eta praka bakeroak erosi, eta Big Mac hanburgesak jan. Halaxe izan zen, bai. Baina horrek ez du esan nahi haien jomuga zela kapitalismo basati baten mende bizitzea, gero Ekialdeko blokeko hainbat eta hainbat herrialdetan gertatu zitzaien bezala: inongo kontrolik gabeko oligarkek halako errejimenak ezarri zituzten, eta errotik kendu gizarte-babes guztiak, esaterako; oraindik jasaten ari dira errejimen horiek.

 80ko hamarkadaren aurretik, Sobietar Batasunak indarra erabili zuen mugimendu demokratiko guztiak suntsitzeko, baina 80ko hamarkadaren erdialdean oso bestelako buruzagia izan zuen Sobietar Batasunak: Mikhail Gorbatxov, perestroikaren (“berregituraketa”) bultzatzailea. Hirugarren bidea aldarrikatze zuen, merkatu libreko kapitalismoaren eta komunismoaren artekoa, Eskandinaviako herrialdeetako sozialdemokraziaranzko trantsizio bezalako zerbait. Mendebaldeko politikariak eta oro har jende guztia liluratuta geratu zen Gorbatxov-ekin.

Mikhail Gorbatxov (Sobietar Batasuneko presidentea 1988-91)

Gorbatxov boterean zegoela, banan-banan desegiten joan ziren errejimen komunista zahar haiek. 1989an, Berlingo harresia eraitsi zen. Milton Friedmanentzat eta Chicago boysentzat, mundu berri bateko ateak ireki ziren. Sobietar Batasunan, ekonomia apurka-apurka erreformatu nahi zuen Mikhail Gorbatxov-ek. 1991n, Londresera abiatu zen, G7k (Zazpi Handien Taldea) gonbidatuta. Espero zuen finantza-babesa lortzea erreforma ekonomikoak nahi zuen erritmoan ezartzeko; baina mehatxatu egin zuten: edo shock erradikaleko terapia onartzen zuen, edo ez zuen inolako laguntzarik jasoko. 

1. Alderdi komunistako talderik inmobilistenak Gorvachoven kontrako Estatu Kolpea egin zuen.

("Kolpea komunismotik", Gorvachov-i)

Hurrengo hilean, Gorbatxov-en aurkako estatu-kolpea saiatu ziren ematen. Alderdi komunistako sektore gogorreko kide batzuek udako bere etxean atxilotuta izan zuten, eta Errusiako Parlamentua tankeekin inguratu, euren posizioari eusteko ezinbestekoa zitzaien-eta indarra erabiltzea. Baina kolpeak huts egin, eta Jeltsin-ek izugarrizko boterea eskuratu zuen. Gorbatxov, behin askatuta, Moskura itzuli zen, baina lehengo boterearen zati handi bat galduta.

2. "Kapitalismo basatia" Jeltsinen eskutik
("Kolpea kapitalismotik", Gorvachov-i)

1991ko abenduan desegin zen Sobietar Batasuna. Eta Jeltsinen esku geratu zen Errusiar Federazioko politika ekonomikoa. Hala heldu zen merkatu librea Errusiara, eta, harekin batera, kaosa. Enpresari gutxi batzuek ikaragarrizko dirutzak bildu zituzten; ez zen lortu, ordea, hainbestetan famatutako “herri-kapitalismoa”. Herri kapitalismoa modu bat zen herriaren aldeko kapitalismo bat aipatzeko. Agian, ongizatearen estatua bultzatuz, kapitalismo gizatiarra esaten zioten beste batzuek. Baina Errusian ez zen ezarri, ez zen gertatu horrela. Estatuaren enpresa asko lau txakur txikian saldu ziren. Kapitalismoa basatia bihurtu zen.

3. Errusiaren gainbehera geldiezina

1992an, errusiarrek 1991n baino % 40 gutxiago kontsumitzen zuten. Populazioaren herena pobrezia gorrian zegoen, eta hilabeteak eta hilabeteak pasatzen ziren jendeak bere soldata kobratzeko. Ustelkeria nonahi zegoen, eta gora jo zuen krimen antolatuak. Mendebalde Basati berria bihurtu zen Mosku. Errusiar gehienak merkatu libreko erradikalismo horren aurka zegoen.

4. Jeltsinen gorakadarekin batera Gorvachovek galdu zuen boterea. Jeltsin Parlamentuaren kontra jo zuen. Botere guztiak Jeltsinentzat.

Boris Jeltsin eta Clinton EEBBetako presidente demokrata

1993an, Jeltsin-i emandako botere bereziak kentzea erabaki zen Parlamentuko bozketa batean. Ondorioz, irailaren 21ean, deuseztatu egin zuen Parlamentua Jeltsin-ek, Pinochet-ek egin bezala. Mendebaldeko gobernuek, artean AEBko presidente Clinton buru zutela, babes osoa eskaini zion Jeltsin-i. Handik bi egunera, Parlamentuko bozketa batean erabaki zen Jeltsin kargugabetzea, 636 aldeko eta 2 aurkako botorekin. Parlamentuaren boterearen aldeko eta Jeltsin bat-bateko esku-hartzearen aurkako zirenak telebistako egoitza hartzen saiatu zirenean, bazirudien irabazita zeukatela borroka. Gau hartan bertan, 100 bat manifestari hilik gertatu ziren, Jeltsin-en agindupean jarduten zuten segurtasun-indarrekin izan zituzten istiluetan.

5. Jeltsinek Parlamentua bonbardatu zuen EEBBetako laguntzarekin

Errusian demokrazia sendatzeko aukera galdua.

Gero, Parlamentua bonbardatzeko agindua eman zuen  Jeltsin-ek (1991n berak salbatutako Parlamentu bera, hain zuzen ere). AEBko estatu-idazkariak hau esan zuen, Jeltsin-i eskainitako babesa justifikatzearren: «Normalean, Estatu Batuak ez dira Parlamentuak deuseztatzearen aldekoak, baina ohiz kanpoko garaiak dira hauek». Jeltsin-ek, botere absolutua eskuratuta, “adiskidekeria-kapitalismoa” ezarri zuen. Estatuaren enpresa gehiago jarri ziren salgai, eta hala sortu zen beste gizarte-maila bat: oligarkak, enpresari izugarri aberatsak eta politikan eragin zezaketenak. 1998rako, Errusiako etxaldeetan % 80 porrot-egoeran zegoen, eta Estatuaren 70.000 lantegi itxi egin ziren. Zortzi urtean, 72 milioi behartsu gehiago zeuden Errusian; aldi berean, Moskun beste edozein hiritan baino multimilionario gehiago zeuden.

1993: Errusiako Parlamentuko bonbardaketa

GALDERAK:

1. Zer ibilbide politiko eta ekonomikoa egin nahi zuen Gorvachov-ek? (Presidentziaren urteak hartu kontuan) Zer zerikusia du honek Gerra Hotzarekin?
2. Nortzuk zeuden Gorvachov-en kontra?
3. Zer egin zuen Jeltsinek? Zer da "adizkidekeria kapitalismoa"?
4. Noren laguntza jaso zuen Jeltsinek?
5. Zergatik esaten da Parlamentu bat bonbardatzea bereziki "arriskutsua" dela?