SUFRAGISTAK
Pelikula honetan
historia hau kontatzen digute: 1912an, Londresen, nola borrokatu ziren emakume
batzuk, Emmeline Pankhurst-ekin batera, emakumeen boto-eskubidea lortzeko. Sufragistak esaten zaie, eta aktibistak
izan ziren emakumeek botoa gizonezkoen baldintza berberetan eman ahal izateko.
Londresko
langile-auzo batean kokatzen da pelikula; bertan, emakume langileen eguneroko
bizimodua ikaragarri latza da: miseria gorrian bizi dira, soldata urriak
kobratzen dituzte, lanaldi amaitezinak pairatzen dituzte, ezin konta ahala
eginkizunetan jardun behar izaten dute eta lantegiaren jabearen apeten
pentzutan egoten dira. Kontakizuna hasi bezain laster, emakume sufragista
horiek adreiluak jaurtitzen ikusten ditugu hiriguneko dendetako kristalak
apurtzeko. Beren aldarrikapenen gainean jendearen eta prentsaren arreta
ekartzeko jo dute eraso hori.
Pelikulako lehen
eszenetan, ikusten dugu nola heltzen dion prentsak sufragisten mugimenduari: urrunetik
eta hotz-hotz. Esaterako, prentsa idatzian, honela laburbiltzen da lerroburuetan
gertatutakoa: “Sufragisten bidegabeko erasoa. Pankhurst anderea, ezkutatuta”.
Eraso hura gertatu
eta gero, David Lloyd George ministro kontserbadoreak audientzian hartu zituen
emakume langile batzuk, oso une garrantzitsua emakume sindikalisten borrokan. Audientzia
hartan, Maud Watts aktibistak, eta hark bezala mugimenduko beste hainbat
emakumek, politikariek aintzat hartuko zituela espero zuten, jaramon egingo
zietela. Itxura batean entzuteko prest zeuden politikari haien aurrean, hau da
Maudek emandako testigantza: “Amak 14 urte zituenetik egin zuen lan garbitegi
batean. Bizkarrean lotuta eramaten ninduen. Nagusiak bazekien hori, eta
onartzen zuen amak baldintza horretan lan egitea. 18 urterekin hil zen ama,
lan-istripu batean, ur irakina gainera jausita. Ez dut inoiz ezagutu aita.
Zazpi urte nituenetik lanaldi erdian ibili naiz garbitegian, eta hamabi urte
bete nituenetik, lanaldi osoan. Arduradun izendatu ninduten hamazazpi urterekin,
eta langileburu hogeirekin. Gure lana izugarri latza da: garbitzean dugun
gorputz-jarrera dela eta, gerriko min kronikoa pairatzen dugu; eztul kronikoa
eta zangoetan ultzerak, erabiltzen ditugun likidoak direla eta. Garbiketan eta
lisaketan arnastu behar ditugun gas toxiko beroak direla eta, buruko min ugari
izaten ditugu. Astean 13 txelineko soldata kobratzen dugu, baina gizonezkoek
19koa, nahiz eta gu haien lanaldia baino heren bat gehiago lanean egon, zeren gizonezkoek
lehenago amaitzen baitute laneguna; gainera, osasun-baldintza hobeak izaten
dituzte, aire zabalera irteten baitira arropa-fardelak banatzera”.
Zeharka bada ere,
neskatoek jasaten dituzten sexu-abusuena da pelikulak jorratzen duen beste gai
bat. Protagonistak berak, eta haren lankide eta borrokakidearen alabak, biek
jasaten dute abusua lantegiaren jabearengandik. Tamalez, uste izan den baino
ohikoagoak izan ziren kasu horiek, emakume langileen gainean agintea zeukaten
gizonek egindako abusu ikaragarriak. Garai hartako moralak aurpegi biko zigorra
ezartzen zien emakumeei: eraso mingarri hura jasan, eta gainera isilean gorde
behar izatea, inork ez zezan emakumea gezurtitzat jo, edo gizarteak –baita
familiak ere– estigma ezarri.
Itzul gaitezen
politikara. Audientzian, langileen testigantza entzun, eta ministroak hitz
hauekin hauspotzen du emakumeen esperantza: “Lege-proiektuaren zuzenketa batek
ekar lezake legea aldatzea emakumearen botoaren alde”. Handik denboragarrenera,
bera entzutera bildu den emakume-saldoaren aurrean berriz ere, ministroak
jakinarazten die legea ez dela aldatuko, eta beraz emakumeek ez dutela izango
boto-eskubidea eta juridikoki adingabeak balira bezala jarraituko dutela.
Etxera itzuli,
senarrarekin topo egin, eta Maud konturatzen da senarrak ez diola babesik
emango. Maudek “eskubideak erabiltzea” aipatu, eta senarrak erantzuten dio “zaindu”
egin nahi duela. Maudek ea semea izan beharrean alaba eduki izan balute zer
gertatuko zen galdetzen dionean, senarrak erantzuten dio alabaren bizimodua
Maudena bezalakoa izango zela. Senar-emazteen eszena horietan, arian-arian
jabetzen gara nola garai hartako legeriak ezartzen zuen seme-alabak aitaren
jabetza zirela, ez amarena: senar-emazteak ados jarri ezean, amari ez zitzaion
aitortzen inolako eskumenik seme-alaben gainean. Amaieran, Maudek ezinbestean
eta betiko banandu behar du semearengandik, senarrak hala ebatzita.
Emmeline Pankhurstek
emakumeen boto-eskubidearen aldeko 50 urteko borroka baketsuaren berri ematen
du bere hitzaldian. Baina ondorio honetara heltzen da: indarkeria erabili gabe,
borrokak ez du onurarik ekarri. Hona pelikulak jasotzen dituen Pankhursten hitz
batzuk: “Badakit zuetako batzuk lehen
eramaten zenuten bizimodutik oso urrun zaudetela. Indarkeria erabili gabe egin
dugu borroka 50 urte hauetan. Baina barregarri utzi gaituzte, gaizki tratatu,
erdeinatu… Jaiotzen diren neskato guztiek beren nebek dituzten eskubide
berberak izan ditzaten borrokatu behar dugu. Jakina, ez ditugu legeak urratu
nahi; kontrara, idatzi nahi ditugu legeak. Izan zaitezte oldartsuak –premiatzen
ditu entzuleak–: ahal izanez gero, apurtu erakusleihoak; behar izanez gero, suntsitu
jabetzaren idolo sakratua”.
Horrela, beste bide
bati ekiten diote aktibistek, prentsak beren borroka aitortu eta gizarteak
hobeto ezagutzeko: lehergailuak jartzen dituzte leku enblematikoetan. Baina
gobernuak isilarazi egiten du prentsa. Eta, horren bidez, legeak ez dira
aldatzen. Maudek, konpromiso politikoaren heldutasun betera iritsita,
sufragisten ardura duen poliziarekin mezuak trukatzean, hitz hauek idazten
dizkio: “Legeak badio ezin dudala semea ikusi, borrokatuko naiz legea aldatze
aldera. Zein bere erara, biok gara soldaduak. Biok borrokatzen ari gara ideal
bategatik. Nik ez diet traiziorik egingo neure ahizpei; salduko zenituzke zuk anaiak?”.
Mugimendu
sufragistan, zatiketa gertatzen da lehergailuak erabiltzea dela eta. Mugimendua
erradikalizatu egiten da. Esaterako, lehergailuak jaurtitzen dituzte Lloyd
George ministroaren etxearen aurka; orduan, poliziak galdetzen dio Maudi ea zer
gertatuko zen lehergailuak eztanda egin eta eskularruen bila itzuli zen garbitzailea
–emakumea– hil izan balu. Gero, konpromiso handiena erakusten duten emakumeek
erabakitzen dute kolpe efektista ikaragarri bat jotzea erregea ikusten egongo den
zaldi-lasterketa batean. Emily Wilding Davison, pistara irten, eta zaldi batek
azpian harrapatzen du. Aktibistaren heriotzaren albistea mundu osoan zabalduta,
emakumeen eskubideen aldeko aldarriari entzute handia ematen hasi zitzaion
nonahi.
Borroka hargatik, milatik
gora britainiar emakumek pasatu behar izan zuten espetxetik. Haietako askok eta
askok gose-grebari ekin zioten preso politikoen estatusa lortzearren. Askok eta
askok irainak, laidoak eta tratu txarrak jasan behar izan zituzten.
1918an,
boto-eskubidea aitortu zitzaien 30 urtetik gorako zenbait emakumeri. 1925ean,
emakumeek seme-alaben gainean eskubideak zituztela onartu zuen legeak Britainia
Handian. Azkenik, 1928an, gizonena bezalako boto-eskubidea lortu zuten emakumeek.
1893: Zeelanda Berria
1902: Australia
1913: Norvegia
1917: Errusia
1918: Austria,
Alemania, Polonia
1920: Estatu Batuak
1931: Espainia
1932: Brasil
1934: Turkia
1944: Frantzia
No hay comentarios:
Publicar un comentario