GIZA ESKUBIDEEN DEFENTSAN, Ikasleak
1948 ko Aldarrikapena aztertuz
Kaixo! Sarrera honetan Javi A.-k eta Naroa V.-k egindako lanaren zatitxo bat aurkeztu nahi dizuet. Askoz luzeagoa zen beraiek egindako bortxaketen bilduma eta artikuluen bilaketa. Baina hona ekarri nahi izan dizuet ataltxo bat:
Zein eskubide agertzen dira kantan?
Abesti hau
eskubide askori buruz hitz egiten du. Haien artean:
Askatasuna; “Artículo
1 Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y,
dotados como están de razón y conciencia, deben comportarse fraternalmente los
unos con los otros.” (Aske bizitzeko eskubidea da, zuk zure bizitza
hautatzeko).
Pentsamendu
askea; “Artículo 18 Toda persona tiene derecho a la libertad de
pensamiento (…)” (Eskubidea izatea zure pentzaera askea izateko).
Errepresioaren debekua;
“Artículo 9 Nadie podrá ser arbitrariamente detenido, preso ni
desterrado.” (Poliziaren eta gobernuaren bortzaketekin amaitzea).
Torturaren debekua; “Artículo
5 Nadie será sometido a torturas ni a penas o tratos crueles, inhumanos o
degradantes.” (Torturekin amaitzea)
Izkututa
bizitzea; “Artículo 13 Toda persona tiene derecho a circular libremente
y a elegir su residencia en el territorio de un Estado. Toda persona tiene
derecho a salir de cualquier país, incluso el propio, y a regresar a su país.”
(Era askean mugitzeko eta bizitzeko eskubidea).
Bizitzarako eskubidea; “Artículo
3 Todo individuo tiene derecho a la vida, a la libertad y a la seguridad de
su persona.” (Bizitzeko eskubidea).
Hitz egiteko
askatasuna; “Artículo 10 Toda persona tiene derecho, en condiciones de
plena igualdad, a ser oída públicamente y con justicia por un tribunal
independiente e imparcial, para la determinación de sus derechos y obligaciones
o para el examen de cualquier acusación contra ella en materia penal.” (Iritzi
propio bat emateko eskubidea zigorrik gabe).
Nazionalitatea
eukitzea; “Artículo 15 Toda persona tiene derecho a una nacionalidad. A
nadie se privará arbitrariamente de su nacionalidad ni del derecho a cambiar de
nacionalidad.” (Aberri bat izateko eskubidea).
Esplotazioaren debekua, morroitzaren debekua;
“Artículo 4 Nadie estará sometido a esclavitud ni a servidumbre; la
esclavitud y la trata de esclavos están prohibidas en todas sus formas.”
(Morroitzarekin amaitzeko erabili zen eskubide hau).
Noiz bortxatu zituzten eskubide hauek - Historian-?
Totalitarismoetan
giza eskubide hauetatik asko bortzatuta izan ziren, horregatik indibidualki
ikusiko ditugu:
- Hasteko
askatasuna guztietan bortzatu zuten. Espanian eta Italian jendea ez zuen
aske bizitzen zeren eta gobernuaren kontra joaten bazinuen kartzelara
joaten zinen. Baina batez ere ikusi ahal dugu Errusian eta Alemanian,
Hitlerren garaian, kontzentrazio esparruak egin zutenean jendea hortik ez
irteteko eta hiltzeko – Holokaustoan, alegia-, Errusian, Stalinen garaian “Gulag”-ak
deitzen ziren: lan fortzatuen esparruak.
- Horrez gain,
totalismo guztiak autoritarioak ziren eta bakarik alderdi bat
onartzen zuten: orduan haien aurka joaten zirenei errepresioarekin
erantzuten zuten, horregatik ere bortxaten zuten pentsamenduaren
askatasuna.
- Errepresioa
ere, totalitarismo guztiek erabiltzen zuten disidenteen contra: adibidez,
polizia sekretua erabiltzen, Alemanian SS-ak zeuzkaten eta “Labana luzeen
gaua”-n epaiketa justurik gabe erabili zituzten SAko buruekin amaitzeko.
- Tortura eta
bizitza oso lotuta ikusten dugu totalitarismoetan zeren eta oso ezagunak
dira jendea hiltzeagatik eta hori baino lehen torturak egiteagatik.
Adibide handiena Holokaustoa da.
- Momento
horietan desberdin pentsatzen zuten, arraza desberdin zutenak edo erlijio
desberdina izkututa bizitzen ziren. Homosexualak, artistak, intelektualak...iritzi edo orientazio sexual desberdina izateagatik kartzelatu zituzten. Ijitoak, beste arraza batekoak izateagatik. Eta gobernu naziak haiei bilatzen zituen, Varsoviako Gettoan sartu edo beste leku batzuetan gero kartzelara edo labe erraldoietara eramateko: heriotz zigor krudela. Esan dugunez autoritarioak ziren eta disidenteen
aurka errepresio handia erabiltzen zuten horregatik argi dago ezin zela iritzi bat eman askatasunez. Adierazpen askatasuna, beraz, bortzatu zuten.
- Faxismoa eta
nazismoaren ezaugarrien artean, inperialismoa daukagu: orduan herrialde
bat okupatzean herrikide guztiei nahi duten nazionalitatea eukitzeko
eskubidea kentzen diete.
- Frankismoan (...) Euskeraz hitz egiteko eskubidea, iritzi desberdinak edukitzeko askatasuna: abertzaleak, sozialistak, komunistak jazartuta izan ziren, kartzelatuta edo torturatuta asko.
Zer egin daiteke eskubideen defentsan?
