Materialismo historikoa. Marxismoa.

MARXISMOA (MATERIALISMO HISTORIKOA, SOZIALISMO ZIENTIFIKOA)

Bideoa: "Marx ha vuelto".

Marxismoan sakondu baino ehen, inportantea izan daiteke galdera honen erantzunak pentsatzea: Zergatik sortu ziren langileen mugimenduak?

Langileen mugimenduei buruzko ideiak aztertu nahi baditugu, ezin dugu ahaztu pentsatzeko modu hauek industrializazioaren ondorio lazgarriak bizitzen direnen egoeran oinarrittuta daudela. Pentsatzeko modu hauek: sozialismo materialista, sozialismo utopikoa, komunismoa edo anarkismoa sortzen dira injustiziaren mina sentitu edo ikusi ondoren, jende askorengan. Pentsalari asko burgesian jaioak ziren, baina industriaren errealitate krudel eta gordina ikusi zutenean salatzen hasi ziren aginteen aurrean, langileen lan eta bizi baldintzak kontuan harturik. Lehenengo kapitalismoan langile bakoitza isolatuta eta bizi irauteko arazoetan sartuta zegoen. Baina kapitalismoaren garapenarekin batera, langile asko irtenbideak bilatzen eta protesta egiteko moduak antolatzen hasi ziren, lehenengo pentsalari hauen ideiak hartu eta berehala.

Karl Marx (1819-1833)

Karl Marx filosofoa, ekonomialaria, eta soziologian aditua zen. Komunismoaren teoria idatzi zuen, Alderdi komunistaren manifestua edo Manifestu komunista (1848) liburuan, Friedrich Engels-ekin batera. Marxen lanik inportanteena Kapitala da. Bi lan horietan, gizarte industrial kapitalista aztertu zuen, eta zituen arazoak azaldu. Klase borroka historiaren motoretzat jotzen zuen, eta iraultzaren beharra aldarrikatu. Beraren ustez, borrokarik gabe, ez da ezer aldatzen. Burgesen interesak defendatzeko moduak (estatuetako erakundeetan, legeetan eta abar) agerian utzi, eta aldarrikatu zuen langileek burgesen interesen kontra borroka egitea izan beharko litzatekeela haien bizitzaren ardatza. Nahiz eta, jaiotzez, familia burges bateko kidea izan, Marxek arazo ekonomiko larriak pairatu zituen –emaztearekin eta seme-alabekin Londresera deserriratu zenean– eta soilik Engelsen laguntzari esker aurre egin zien.

Rosa Luxemburg (1871-1919)

Polonian jaio zen. Filosofia, historia, ekonomia eta matematika ikasi zituen. Politikan aktibista jardun zuen, eta kazetaritzan ere bai. Garai hartan, Bismarck kantziler ultrakontserbadoreak (1815-1898) sozialdemokrazia debekatu zuen Alemanian. Rosa Luxenburg komunista zen, eta urte haietan erbestera jo behar izan zuen. Alemaniaren militarismoaren eta inperialismoaren kontra kritika zorrotzak egin zituen beti. Bere bizitzaren lehenengo aldian, gizartea hobetzeko, iraultza jotzen zuen irtenbide bakartzat. Gerra, berriz, beste nazioak konkistatzeko egiten zenez, ezin zuen onartu. Lehenengo Mundu Gerra baino lehen, beti adierazi zituen gerraren kontrako iritziak, eta behin baino gehiagotan egon zen kartzelatuta horregatik. Frantzisko Fernando Habsburgokoa artxidukearen kontrako atentatua gertatu zenean, eta gerra saihestezina zela konturatu zenean, grebarako deia egin zien langile guztiei nazioarteko erakunde komunistetan, gerraren kontra. “Armadara deitzen badizuete –esaten zuen–, desobeditu! Ez joan!”. Horregatik, gero kartzelatu zuten. Langileekin batzen zen bakoitzean, elkarrizketak sortzen ziren. Elkarrizketa horietan, Rosa Luxenburg konturatu zen langile askok pentsatzen zutela beste herrialde batzuetako langileak haien etsaiak zirela, arrotzak izate hutsagatik. Langile haiek, kontzientzian, aberriaren sentimendua klase sentimendua baino tinkoago zuten.

a)     Zer pentsatzen dute marxistek iraultzari buruz?

Marxistek pentsatzen zuten guztiz beharrezkoa zela iraultza. Burgesiak, proletario/langileen etsaia izanik, ez du inoiz boterea “oparituko”. Eskura du burgesiak boterea eta legeen bitartez defendatuko du. Horrela, Marxen ustez, nagusiak ez du boterea elkarbanatu nahi, eta, horren ondorioz, langileek iraultza egin behar dute boterea konkistatu nahi badute. Behin boterea lortuta, langileek behin-behineko diktadura ezarri behar dute gizarte berri bat eraikitzeko. Marxen iritziz, gizarte berri hori ideala izango zen: klaserik gabeko gizartea. Pobre eta aberatsik gabe: guztiok berdinak, guztiok zoriontsu. Klaserik gabeko gizartea lortu eta gero, diktaduraren amaiera izango zela pentsatzen zuen. Beraz, hauek ziren proletarioek egin behar zituzten urratsak:

·   Iraultza

·   Proletario/langileen diktadura, “ordena burgesa” suntsitzeko

·  Gizarte komunista, gizarte ideala, berdintasunean eta justizian oinarritua

Marxek uste zuen klase borrokak bakarrik aldatuko duela historia; borrokarik gabe, aldaketak ez direla lortuko, ezta eskubideak ere.

b)     Zer pentsatzen dute Estatuari buruz?

Marxek pentsatzen zuen Estatua suntsitu egin behar zela. Beraren ustez, burgesen tresna bat bihurtu zen Estatua historian zehar. Eta legeei esker, burgesek beren interesak defendatzen dituzte parlamentuetan. Baina Marxek ikusten zuen Estatua –epe laburrean– beharrezkoa izan zitekeela legeak aldatzeko, behin-behineko langileen diktadura ezartzeko, eta gizarte ideal komunista lortzeko.

c)      Ekonomian, zer pentsatzen dute? Nola ulertzen dute askatasuna?

Ekonomian, liberalen merkatu “aske”aren etsaiak dira marxistak. Marxen esanetan, libre uzten bada, merkatuak burgesen mesedetan funtzionatzen du beti. Horregatik, aginte bat egon behar da botererik ez dutenen aldeko neurri politikoak jartzeko. Gero ikusiko dugun bezala, helburu horrekin eratu zituzten alderdi komunistak; langileen eskubideak eta interesak arlo politikoan defendatzeko, hain zuzen ere.

d)     Zer pentsatzen dute Marxek eta jarraitzaileek Elizari buruz?

Elizari buruz, uste dute burgesen interesen alde kokatzen dela. Klase altuen alde kokatu dela beti historian zehar, eta ez behe mailakoen alde. Marxisten iritziz, Jainkoa ez da existitzen; beraz, ateismoa bultzatzen dute. Marxen hitzetan, Jainkoa “herriaren opioa” da. Beraz, Jainkoa droga bat da. Zer zentzutan? Nola azaldu dezakete? Drogek loarazi egiten dute gizakia; lasaitasun artifizial horri esker, jendea ez da iraultzaile bihurtzen. Baina, nola egiten du erlijioak hori? Marxen ustez, Elizak dio gizakiak zerura joateko momentura arte itxaron behar duela sufrimendutik ateratzeko; hala, zerua Jainkoaren saria izango da lurrean negar egiten dutenentzat. Esperantza horrekin, pobreak eta baztertuak (proletarioak) ez dira matxinatzen. Ez dute protestatzen eta ez dute ezer egiten beren egoera kaskarra hobetzeko. Marxen esanetan, iraultza beharrezkoa da historia bultzatzeko, eta behe mailako giza taldeek iraultzaileak izan behar dute.  Iraultzaren beharraren kontrakoa da, Marxen ustez, erlijioak agintzen duen zerua.

e)     Zer pentsatzen dute emakumeari buruz? Eta zer pentsatzen dute emakumeek?

Engelsek –Marxen kidea eta lagun mina– Familiaren, jabetza pribatuaren eta Estatuaren jatorria izenburuko liburua idatzi zuen. Liburu horretan, gogor kritikatu zuen Ingalaterran burgesek emakumeei ematen zieten tratua. Berak esaten zuen burgesentzat emakumea “ekoizpen” tresna bat baino ez zela, seme-alabak ekartzeko eta zaintzeko; edo gizonaren sexu grina asetzeko. Besterik ez. Engelsen ustez, horrek kalte handia egiten zion emakumeari, eta komunismoak horren kontra borrokatu behar zuen, tinko. Engelsen garaian, ez zen batere ezohikoa gizonek beren bikotekideak hiltzea. Jakina, kritika gogorra egin zion Engelsek jarrera horri: Nolatan hil dezake gizon batek emaztea? –galdetzen zion bere buruari–: gizon horientzat, emakumea jabetza pribatua baino ez delako  –arrazoitzen zuen–.

f)       Zer pentsatzen dute marxistek maitasunari/ezkontzari buruz?

Engelsen ustez, familia monogamikoa oso kritikagarria da. Eta, zergatik? Monogamia soil-soilik emakumearentzat ezartzen delako; gizonek, berriz, maitaleak eduki zitzaketen gizarteak jokabide hori gaitzetsi gabe. Garai hartan, legeek ezarrita, adulterioa egiteagatik zigor penalak jasan behar izaten zituzten gizon eta emakumeek, baina gizonenak oso txikiak eta arinak ziren (egun batzuk etxetik kanpo) eta emakumeenak, ostera, oso zigor luzeak eta gogorrak (espetxe zigorra), biek ekintza bera –ezkontzatik kanpoko sexua– egin arren.

g)     Gizarte ideala?

Klaserik gabeko gizartea da beraien ustez gizarte ideala. Aberats eta pobrerik gabekoa. Paradisu komunista da gizarte ideala.

h)     Sinesten dute alderdien jokoan?

Bai. Pentsatzen dute alderdi komunistak eratu behar dituztela proletarioek boterea eskuratzeko.

i)       Kritikak?

·        Elizatik etorritako kritika honako hau esaten die: Jainkoaren irudia sinpleegia da. Elizak ez du beti izaten aberatsen aldeko jarrera.

·        Ezkerretik etorritako kritika (anarkistek botatakoa): Praktika politikoan oso eredu zentralista hartu zuten marxistek, eta autoritarioegi bihurtu ziren.

·        Liberalismo ekonomikoaren ideologoek esana: Estatua desegin egin nahi zuten marxistek, baina, praktikara eraman zutenean (estalinismoan, esate baterako), Estatua bera indartu egin zuten; eta horrela, lehiakortasuna galdu. Estatuak, liberalen ustez, ez du ekonomia ondo bideratzen.