I. Internazionala

LEHENENGO INTERNAZIONALA: ESTATUTUAK

1864.

Hurrengo lerroetan, testu iruzkin bat duzu, osorik eginda. Honela, irakurri ahal duzu, azpimarratu, birpasatu eta eredu on bat eduki dezakezu. ADI EGON!!

“Lehenengo Internazionalaren printzipioak:

Kontuan hartuta: langileriaren burujabetzak langileen beraien lana izan behar duela; langileriaren burujabetza lortzeko borroka ez dela pribilegioak eta klase-monopolioak lortzeko borroka, eskubide eta betebehar jakin batzuk ezartzeko eta klase nagusitasunak behin betiko abolitzeko borroka baizik; langilea ekonomikoki lanerako bitartekoen (hau da, bizi iturrien) monopolizatzaileen mende egotea, mendekotasunaren modu guztien oinarria dela, gizarteko premia gorri guztiena eta degradazio intelektualarena, bai eta mendekotasun politikoaren oinarria ere;(…) aditzera ematen dugu langileen burujabetza ez dela arazo nazional bat edo tokian tokiko arazo bat, herrialde guztien arazo baizik. Arrazoi horiengatik guztiengatik sortu da Langileen Nazioarteko Elkartea.

Betebehar gehiago ez, eskubiderik gabe; eskubide gehiagorik ez, betebeharrik gabe.”

Karl Marx. Lehenengo Internazionaleko estatutuak, 1864.

·        Testua aztertzen hasteko, KOKAPENA egin behar dugu. Testu hau kokatzeko, hasiko gara lehenengo mailako iturri historiko batekoa dela esanez, testuan agertzen den  adierazpen bera, estatutuak urte horretan idatzi zirelako, ez da geroko iruzkin historiografiko bat. Formaren aldetik, ez da testu juridiko bat, nahiz eta adierazpen bat izan, ez duelako inor behartzen, ideologia bat adierazten den idazki bat baizik. Gaia politikoa da, argi eta garbi Lehenengo Internazionaleko ideiak adierazten dituelako. Beste alde batetik gai soziala du gizartean gertatzen den zapalkuntza aztertzen duelako. Dakigunez, Lehenengo Internazionalari hasiera emateko eginda dago, eta langileen egoera deskribatzen du estatutu hauetan, langileen mugimenduen aldirik gorenetako batean. Urtea eta garaia: 1864an, Saint Martin´s Hall-en, Londresen. Nork idazten du? Egilea: Karl Marx. Filosofo, ekonomialaria, soziologian aditua. Komunismoaren teoria idatzi zuena, Engelsen laguntzarekin. Bere lanik inportanteena “Kapitala” da. Alderdi komunistaren “Alderdi Komunistaren Manifestua” ere (1848) idatzi zuen. Bera, jaiotzez, familia burges bateko kidea izan zen. Baina arazo ekonomiko larriak pairatu zituen -nagusia zenean -eta soilik Engelsen laguntzari esker aurre egin zen. Jasotzailea, hartzailea…norentzat idatzi zuen Marxek testu hau? Aldarrikapen publiko bat da. Langileak dira hartzaileak, Londresen bildutakoak eta gero adierazpena irakurriko dutenak. Asmoa -idazlanaren helburua- sozialismo/komunismoa hedatzea da, nazioarteko erakunde handi honi esker.

·        Kokapena egin ondoren, testua ANALIZATUKO dugu, testuaren AZTERKETA, alegia. (Analisia) Testu hau ulertzeko, atalez atal azalduko dugu. Lehenengo atalean, Marxek azaltzen du zer den beharrezkoa “langileriaren burujabetza” (autodeterminación gaztelaniaz) lortzeko. Ondo dakigunez, Marxek kritika oso handia egin zion gizarte kapitalistari. Beraren ustez, gizarte kapitalistan langilea guztiz menderatuta dago eta ezin du librea izan. Horregatik, beraren ustez oso inportantea da burujabetza hori lortzea. Baina lehenengo eta behin, azaltzen du borroka egin behar dela. Borrokaren esanahia Marxen esanetan iraultza da, klaseen kontrako borrokan langileek burgesen kontra borrokatu behar dute. Burgesak dira ekoizpen bitartekoen jabeak ( fabriken jabeak, kapitala dutenak eta irabaziak lortzen dituztenak) eta klase borroka horretan langileen etsaiak bihurtu dira. Horrexegatik jarraitzen du azaltzen “Borroka ez da klase monopolioak lortzeko(…)” . Honekin, zer esan nahi zuen? Langileek ez dutela nahi burgesek izan dituzten pribilegioak (zapalkuntza egiten, plusbalioa/gainbalioa eskuratzen). Baizik eta “Klase- nagusitasunak behin betiko abolitzeko”. Hau da Marxen teoria: klase borroka, historiaren motoreak, zer lortuko du? Gizarte komunista, klaserik gabeko gizartea, gizarte ideala: aberats eta pobrerik gabekoa. Berdintasunean eta justizian oinarrituta. “Abolitu”, beraz, egoera injustu horrekin betiko amaitzea da. Gero, Marxek azaltzen du, berriro ere, bere teoriaren beste parte bat: “monopolizatzaileen mende egotea”. Zeintzuk dira monopolizatzaileak? Burgesak. Gogoratu behar dugu industrializazioan, burgesak meha eta fabriketako jabeak zirela. Burges horiek langileen alokatutako etxeen -barrakoi pobre, zikin eta hotzen-jabeak ere baziren. Eta askotan, ugazaben dendetan erosteko behartuta zeuden langileak: kalitate gutxiko janaria oso prezio altuetan. Marxek uste du -eta testuan agerian geratzen da- mendekotasun ekonomiko horrek gaitz asko ekartzen diela langileei: eta horren ondorioz erdi esklabuak direla, intelektualki oso txarto daude eta politikan ez dute inolako eraginik izaten “mendekotasun politikoaren oinarria ere” dio. Testu honen amaieran argi uzten du herrialde guztien arazoa dela hau eta ez arazo nazional bat. Hor, ikusi ahal dugu Marxen internazionalismoa. Eta agian, anarkistek gero leporatu zioten zentralismoa. Langileen mugimendua ez zen “tokiz tokikoa” edo nazioan aurrera eraman behar zen zerbait:ez; Marxen hitzetan, langileek klase-kontzientzia garatu behar zuten eta konturatu behar zuten etsaia burgesa zela eta ez beste nazio bateko langilea.

Aldarrikapen hau lelo batekin amaitzen da. Eskubideek betebeharrak izan behar dituzte edo bestela, ezin dira eskubideak izan. Agian iraultza liberalen esperantza eza jartzen du hemen Marxek mahai-gainean. Honelako zerbait esan nahi du Marxek: Zuek, burgesek, lortu zenituzten zuen eskubideak, baina ez zenituzten onartu zuen betebeharrak eta langileen menderakuntza egin duzue, esplotazio hutsa, inolako gupidarik gabe. Horregatik, hona hemen Nazioarteko Langileen Erakundearen sormena. Zuen sistema suntsitzeko.

·        Baina testu hau ulertzeko, kokatu behar dugu TESTUINGURU historikoan. Zer gertatu zen testua idatzi baino lehen? Eta garai horretan? Eta gero?

     Lehenengo Intenazionala hasi baino lehen, industria iraultza gertatu zen. (Bi bolada:1780-1870) Lehenengo urratsak nekazal munduko itxitura legeak (1760) izan ziren Ingalaterran. Horien ondorioz, lurraren jabetza pribatizatu zen eta burges dirudunen esku geratu zen. Beraz, nekazari pobre asko hirietara joan ziren lan bila eta han topatu zituzten lehenengo kapitalismoko fabrikak. Lan egoera oso krudela zen, 12-14 ordu egiten zuten lan, sindikatuak ez zeuden baimenduta, ez zeukaten eskubiderik eta oso erraz botatzen zituzten lanetik protesta egiten zutenean. Hortik aurrera, langileen lehenengo mugimendu politikoak sortu ziren: Ludismoa bortitzagoa (1830)– eta makinismoaren ondorioz-, Kartismoa (1838-41) Parlamentuaren erantzukizuna eskatzen. Apurka apurka, ideologo berriak sortuko dira: Karl Marx, Bakunin, eta sozialista utopikoen esperientzia zehatzak, egitasmo gizatiarragoak irudikatuz, praktikan eraikitzen (falangsterio, New Harmony…). Han, ezin ditugu Robert Owwen, San Simongo kondea edo Fourier ahaztu.

     Momentuko gertaerak aztertzean, testu hau Lehenengo Internazionalean idatzi zela esan dezakegu. Sozialista, komunista, anarkistak batu ziren lelo honen pean: “munduko proletarioak, batu zaitezte!!”. Testuan dioen moduan: “arrazoi horiengatik guztiengatik sortu da Langileen nazioarteko Elkartea”. Zer nahi dute? Proletarioen iraultza zabaltzea, potere burges eta ekonomiko erraldoi horrekin amaitzea. Proletarioa – langilea, prole hitzatik dator, seme-alaba asko zituelako- izan behar da iraultzaren protagonista. Eta urratsak hauek izango dira: boterea hartu, Estadua kontrolatu, behin behineko diktadura ezarri eta klaserik gabeko gizartea lortu. Eta horretarako, nazioarteko Erakunde hau egin zuten, iraultza bideratzeko.

     Zer gertatu zen Lehenengo Internazionala eta gero?  Beste bi Internazional gehiago egon ziren. Bigarrena 1889an egin zuten. Horretan anarkistak baztertua izan ziren eta bi langileen korronte horien haustura etorri zen. Parisen egin zuten eta kolonialismoa, Gerra eta sozialismoa aztergaiak izan ziren. Ezin dugu ahaztu kolonien arazoa pil-pilean zegoela. 1884-1885an Bismarck kantzillerrak Berlinen antolatu zuen Berlingo Konferentzia eta horretan, Afrikako lurraldea banatu zuten garaiko potentziek. Frantzia, Belgika, Britania Handia, Prusia, etabarrek, alegia. Azkenengo Intenazionala Moskukoa- KOMINTERN- izan zen 1919an Moskun, Errusiako iraultza komunista gertatu ondoren.

·        Testu honen azterketarekin amaitzeko, bere GARRANTZI historikoa nabarmendu behar dugu. Oso testu inportantea da historian. Hemen, Marxismoak – sozialismo zientifikoarekin edo materialismo historikoarekin- lehenengo urratsak eman zituen nazioarteko mailan, langile guztien indarrak batzeko. Kapitalismoaren aurrean, iraultza proletarioaren internazionalizazioa iragarri nahi dute. Antolakuntza mundu mailan iragartzen ari ziren langileak, Marx buru. Eta Sistema kapitalistaren botere ekonomikoentzat mehatxua zen. Geroko iraultza proletariorik nabarmenena,