Beltza, emakumea...

 

    “Gaur egun, Estatu Batuetako edozein beltzek zurien eskubide zibil, politiko eta ekonomiko berberak ditu; presidente beltz bat ere eduki dute bertan: Barack Obama. Gure herrian ere babes osoa dute beltzek, arraza-bereizketarik gabe. Hala jasotzen du Konstituzioak. Bertan esaten da ez dela diskriminaziorik egon behar, ez arrazagatik, ez generoagatik.”

 

·      Beltzen eskubideen aldeko borroka garrantzitsuenetako bat 1830eko hamarkadan hasi zen, Estatu Batuetako hegoaldeko estatu esklabistetan. Bat egin zuten emakumeen borrokek eta beltzen beren eskubideen aldeko borrokak. Lurjabe handien familietako emakume burges batzuk –Hego Carolinako Grimke ahizpek, adibidez– kotoi-laborarien artean esklabotza abolitzeko borrokatu ziren 1939an. Langile batzuek beren bizitzarekin ordaindu behar izan zuten aske izateko egin zuten erresistentzia.

·      Baina, ondoren, gizon guztien boto-eskubidea onartu zen, baina, historian beste behin, emakumeena ahaztu egin zen. Horrela jabetu ziren emakumeak emakumeen sufragioaren alde borrokatzearen garrantziaz. Emakumeentzako botoa ez zen XX. mendera arte lortu. Espainian, 1931n, Bigarren Errepublikaren garaian. Frankismoan, diktadura guztietan bezala, eskubide hori eta beste batzuk indargabetu egin ziren, hala nola botoa ematekoa, alderdi politikoak sortzekoa edo euskaraz hitz egitekoa.

·      1960ko hamarkadan, Estatu Batuetan, Rosa Parks-en ausardiari edo Marthin Luther King-en hitzei esker, beltzen eskubideen aldeko borrokak aldaketak ekarri zituen politikan eta legeetan. Hala ere, legeetan diskriminaziorik ez dagoela dirudien arren, George Floyd-en heriotzak –itota hil zen polizia baten belaunaren pean– milaka lagunen protestak eragin zituen2020an. Arraza-justizia eskatzera atera ziren kalera. Pertsona zuri eta beltz asko solidario bihurtu ziren kausa horrekin, Floyd-ek hil aurretik bota zituen azken hiru hitzetan laburbilduta: "Ezin dut arnastu". Horrez gain, aldarrikatzen zuten: "Beltzen bizitzak axola du". Estatu Batuetan, beltzek eta hispanoek zuriek baino hiru aldiz probabilitate handiagoa dute kartzelara joateko.

·      Espainiako estatuan, ez dago arrazakeriarik legeetan: egia da Konstituzioak guztien berdintasuna jasotzen duela, arraza- edo sexu-bereizketarik gabe. Baina, errealitatean, etorkinen seme-alabek emaitza txarragoak lortzen jarraitzen dute eskoletan, eta lan-baldintza eskasak dituzten lanpostu txarragoak lortzen dituzte. Atzerritarrek –bereziki magrebtarrek eta beltzek– oztopo handiak izaten dituzte len sektoretik kanpo kontratatuak izateko, eta traba ugari izaten dituzte ikasketa-tituluak aitortu diezazkieten.

·      Emakumeek lan-munduan duten egoerari dagokionez, Euskadiko gizonen eta emakumeen arteko soldata-arrakala urteko 7.213 eurokoa da batez beste, Emakunderen datuen arabera. 2020an, 2015etik 1,5 puntu jaitsi bazen ere, soldata-arrakala % 22,6koa da oraindik (gizonen batez besteko irabaziak 31.790 eurokoak; eta emakumeenak, 24.757 eurokoak).