Nolakoa da irakaslea?

IKASLEOK IRAKASLEA EBALUATUKO DUGU

Apur bat gehiago elkar ezagutu dugu, ezta?.

Orain heldu da zure txanda nire lana ebaluatzeko. Irakasle moduan.

Lehenengo eta behin hartu pare bat gauza kontuan: Berdin dio zer nota duzun. Askotan ebaluatu duzu zeure burua!

Orain, irakaslea ebaluatu behar duzu: ondo pentsatu galdera.

JARRI, mesedez, gurutze bat zuk uste duzuna adierazteko!

Nola ebaluatu UD?

Nola ebaluatu unitate didaktiko hau?

Sarrera honetan kontatu nahi dizuet zelan egingo dugun unitate didaktikoa ebaluatzeko. Bi parte zango du gure ebaluazioa. Lehenengoan zuek -ikasleok- ebaluatuko duzue ikasi duzuena, unitate didaktiko honetan. Bigarrenean, nik -irakasleak- ebaluatuko dut gure lana nire ikuspegitik. Horrela, guztiok lortuko dugu hobetzea, hurrengorako.

Ukrania, Bilbon

SOBIETAR BATASUNA:

Ukraniako esperientzia, Bilbon

Lehenengo eta behin, eskerrak eman nahi dizkiot M.M ikaslearen familiari. Elkarrizketa batean kontatu dute beraiek egin dutenen bizitzako bidearen parte bat. Kontatzen dutenarekin hobeto jakin dezakegu ze nolako bizitza zegoen SESB-eko ekonomia planifikatuaren garaian, Estatuko komunismoarekin. Amamak kontatzen dituen gertakizunak 1950 hamarkadakoak dira, eta amarenak 1990. hamarkadakoak. Eta M.M-k egin duen lan honetan oso ondo ulertzen da zein bizitza izan zuten SESB-en garaian. Elkarrizketa batean.

Esteka honetan duzue M.M-k prestatutako PPT Ukraniako egoera azaltzeko. Beti bezala, ez dut "perfekzioa" baloratu, (akats ortografiko batzuk egon arren lan ederra izan delako); baina bai ekonomia erreala ulertzeko familaren memoria egitearen lana, modu boluntarioan.

Testigantza hauekin kolokan geratzen da amets komunistaren errealitatea, SESB-en bizi zen moduan.  Beste gauzen artean Stalinismoan alderdi komunistan zeuden politikoen probilegioei buruz hitz egiten du -totalitarismoaren islada-. Ulertu dezakegu lan falta ez zela hain nabaria izan baina soldata urriak zirela kausa ongizate maila nahiko baxua zen. Pentsatzeko askatasuna bai, baina ez zuten publikoki adierazteko askatasunik... jostailurik gabeko amamaren garaiko umeek artaburuekin egiten zituzten bere jostailuak edo panpinak. Kontsumo gutxiko gizartea deskribatzen dute biek. Haserrearen gizartea deskribatzen dute. "Argi" gutxiko gizartea. Eta hemen azpian ikusten duzuenez, ikaslearen ondorioa, gerra guztien gainean:

Jakin nahi duzu zerbait gehiago Ukraniako historiari buruz?

Mexicoko historia

Historia apur bat

Mexiko, lurraren alde borrokan.

Gaur zer egin behar duzu??
Irakurri hemen azpian duzun testua eta egin eskema bat. ESKUZ. Gero, bidali zure eskemaren argazkia classroom-en!! 

Horrez gain: Bi esteka duzu; bat zapatistei buruz eta bestea indigenak presidenteari konstituzioaren erreforma ematen. Irakurri, begira itzazu! (Honekin ez bidali ezer)

1. Porfirio Diaz-en diktadura

XX. mendearen hasieran Porfirio Diaz-en diktadurapean, Mexikoko ekonomia izugarri hazi zen.

Porfirio diktadore izan zen garaian, herri lanak eta industrializazioa sustatu zituen, baina arazo bat are larriagoa egin zen: lur jabetzaren egitura. Lur gehienak latifundisten esku zeuden. Jabe gutxien esku, alegia.

Garai horretan, lur-jabetzak handitu zituzten herri-eremuak gehituz; eremu horiek nekazari indiarrenak ziren oso aintzinatik, eta bat-batean, lurrik gabe geratzeaz gain, asko bota egin zituzten. Mexikoko iraultzaren aldeko herri-altxamenduen oinarrietako bat izan zen gertaera hori.

2. Francisco Madero

1909an, estatu kolpea eman zuten Porfirio Diazen dikaduraren aurkako zenbait pertsonaiek; hala bukatu zen autokraziaren garai luzea, eta erbestera bidali zuen diktadorea.

Francisco Madero presidente berriak lurrak indigenei itzuliko zizkiela agindu zuen, baina ez zuen esandakoa bete, eta areagotu egin zen gizartearen haserrea. Madero 1913an hil zuten, goi klasekoen probilegio tradizionalen aldeko indarrek.

Emiliano Zapata eta Pancho Villa buruzagi iraultzaileek zanbai altxamendu burutu zituzten iraultzaren aurkako gobernu berria botatzeko, baina altxamendu horiek gerra zibil bihurtu ziren 1913 eta 1917 artean. Iraultzaileek garaipena lortu zuten, eta 1917ko otsailaren 5ean, Queretaroko kongresua elkartu eta garai poplitiko berri bati eman zion hasiera.

Nekazaritza erreformak jarri zituzten martxan berehala, eta latifundioei ere mugak jarri zizkieten.

3. Mexikoko iraultza

Iraultzaren hasier-hasieratik herrialdea berreraikitzeko prozesua hastea izan zuten helburu, eta horretarako, neurri hauek hartu zituzten:

• Estatua sekularizatu
• Derrigorrezko hezkuntza zabaldu.
• Gizarte-laguntza sortu
• Langileen eskubideak onartu
• Programa bat jarri martxan meatzaritzako eta petrolio arloko erauzketa-industriak nazionalizatzeko, bi urte geroago egin zena.

Iraultzaren ondoren, talde irabazleen artean alderdi politiko bat sortu zen ofizialki 1929an: Partido Nazional Revolucionario (PRI) izango zena eta Mexikoko gobernuan egon zena XX. mende osoan zehar.

4.Lazaro Cárdenas (1934-1940)

Bultzada berri bat eman zien neurri iraultzaileei. Estatu Batuetako interesen aurka agertu zen. Hauek izan ziren egin zituen erreformak:

-Nekazari pobreen artean banatu zituen 20 milioi hektarea baino gehiago.

-Burdinbidea (1937) eta petrolioa (1938) nazionalizatu zituen.

Doako hezkuntza zabaltzeko anbizio handiko proiektu bat landu zuen.

Presidente horrek 1939an milaka errepublikano hartu zituen, Espainiatik ihes joan zirenak Francisco Franco diktadoreak Gerra Zibila irabazi ondoren.

5. Salinas de Gortari.

Berarekin Mexiko EEBBetako gobernuarekin TLC- Merkataritza Libreko Ituna sinatu zuen, eta zapatisten altxamendua gertatu zen.

6. Vicente Fox

Alderdi desberdinen hautagaia, iraultzatik 2000ra arte, irabazi zuen urtean, PRIkoa ez zen lehenengo presidentea. 

8. Gaur egun (2020): Lopez Obrador

Indigenas mexicanos entregan al presidente reforma de la constitución. Agencia EFE

Guk historia eraiki

Guk historia eraikitzen dugu

Kurtsoa aurrera doa. Gatazkak, kausak, ondorioak...aztertu ditugu. Hala ere, sarrera honetan proiektu berri bat aurkeztu nahi dizuet.

Zer egin beharko duzue?
Hemen dituzue gaiak, aukeratu beharko duzue hauetatik bat:

1. Colombia- sarrera 1- (Ikasleak egin zutena). Colombia-sarrera 2-, edukinetan sakontzeko.

2. Mexico

3. Iran

4. Palestina eta Israel. -sarrera  1- (Ikasleak egin zutena). Palestina e Israel -sarrera 2-, edukinetan sakontzeko.

5. Klima larrialdia 

6. Terrorismoa

7. Sahara

8. Merkataritza Libreko Itunak. Europa- EEBB. Komertzioa.

Historiagileak zarete!! Kazetariak, ikerlariak. Hurrengo lerroetan aurkituko dituzue gatazka batzuk, egoera korapilatsuak, debate sozialetan dauden gaiak. Klasean zerbait aztertuko dugu, "mokokadatxo" bat emango diogu bakoitzari zuen interesa pizteko. Geroago, orri batean bakoitzak jarriko du gehien interesatzen zaion gaia. Eta horrekin, lana egingo duzue.

Bakarkako lana gaia aztertzeko.

Eta taldeko lana aurkezpen bat egiteko.

Lana egiteko urratsak:

1. Edukinak ikusi eta rakurri, bideoak ikusi, artikuluak irakurri, mapak aztertu.

2. Atera zure ondorioak, informazioa ezagutza bihurtu.

• Zeintzuk dira gai honetan aurrekariak, kausak?
• Zer gertatu da - orain edo iragan hurbilean-.
• Zer ondorio izan ditu gai honek?
• Sozialak
• Ekonomikoak
• Politikoak

3. Asmatu irtenbide bat arazo edo gai honi emateko irtenbide bat. Eta idatzi.

Puntu 2 eta 3 hauek idatziz egingo dituzue. Eskuz!! Luzera: 3 orrialde. Egin ardatz kronologiko bat! Eta izan daiteke eskema bat.

4. Prestatu antzerki, abesti, aurkezpen bat klase aurrean egiteko. Gehien jota: 10 minutu.

5. Grabatu 4 minutu baino gutxiagoko bideo bat zuen ondorioak ateratzen. Transferentzia egin. Zer ikasi duzue? Zertarako balio du gai hau ulertzea?

Historia nire familian

LANA: Istorio txikiak,

Historiaren islada

Sarrera honetan proposamen bat egin nahi dizuet 2020ko Aste Santuan ikertzeko. Pentsatu duzue zuen aitite-amamek bizi zuten mundua oso bestelakoa zela, guztik desberdina? Edo, aita eta amaren hartzaroan edo gateak zirenean: nolakoa zen Euskadi, España, Europa, mundua? Gogoratzen dute zerbait?

Memoria errekuperatu nahi duzu?

Zure familiaren historia ezagutu nahi duzu?

Merkataritza Libreko Itunak

 MERKATARITZA LIBREKO ITUNAK

TTIP

1.      Zer esan nahi dute TTIP siglek?

Trasatlantic Trade and Investment Partnership (euskaraz, Merkataritza eta Inbertsio Lankidetza Transatlantikoa). Azken finean, ituna sinatzen dutenen akordio ekonomikoa da. Akordio proposamen hori, zehatz-mehatz, Europar Batasunaren eta Estatu Batuen artekoa da.

Baina mota honetako akordioak lehenago ere sinatu dira munduan; besteak beste, NAFTA (Ipar Amerikako Merkataritza Libreko Ituna, Kanadak, Mexikok eta Estatu Batuek sinatua). NAFTA (gaztelaniaz, TLCAN; frantsesez, ALÉNA) XX. mendearen azken hamarkadan sartu zen indarrean, 1994an. Itun hauek, gehienetan, bi aldekoak izaten dira: bilateralak. Eta eragin ekonomiko izugarria izaten dute sinatzaileen artean. Hala, munduko merkatu librearen sare ekonomiko handiena eratzen ari da komertzio itun hauek sinatzearekin batera. Milioika kontsumitzailek nabarituko dute eta nabaritzen ari dira itun hauen ondorioak eguneroko bizitzan, erosketak egiten dituztenean edota salmentak egin nahi dituztenean.

2.      Baina, zer dira, azken finean, merkataritza itun hauek?

Palestina e Israel (2)

  PALESTINA ETA ISRAEL

1.      Kokapen estrategikoa

Palestinarren herriko aginteak ez du onartzen azpian dagoen mapa, Interneteko edozein bilatzailetan aurki dezakeguna. Bertan, Israel ageri da estatu modura, baina ez Palestina: horrexegatik ezin dute onartu palestinarrek.

Lurralde gatazkatsu batean. (Ez da agertzen Palestina)

Zer dago lurralde honetan, hain interesgarria izateko?

Sahara

   

 SAHARA

Hau Krikiba da, lagun mina. Esteka honetan duzue, zuentzat, ikasleontzat, bere agurra eta azalpena.

       Estekak:

•         RTVC Espainia -Sahara ardura.
•         Tindufeko errefuxiatuen kanpamentuak

1.      Kokapena

Sahara Espainiarra Espainiaren kolonia izan zen. Afrikan dago, Sahara basamortuaren mendebaldean, Ozeano Atlantikoko kostaldean. Marokok okupatzen du gaur egun Saharako herriarenak ziren lur asko.  

2.      HISTORIA apur bat

Emakume saharauiak

Baina, zer gertatu zen historian Saharako herrialde honetan?

Espainiak kolonizazioa abian jartzeko, Sociedad Española de Africanistas y Colonistas izeneko elkartea kokatu zen 1884an Saharan; Rio de Oroko badian, hain zuzen ere. Hango biztanleekin hitzarmen batzuk egin ondoren, Espainiako gobernuak eremu hura bere babespeko lurralde hartu zuen. Espainiarren kolonizazioak oztopo batzuk izan zituen; gehienbat, Frantzia, interes handia baitzuen lurralde horretan (1904an).

1916-1934 bitartean hartu zituen Espainiako armadak Sahara Espainiarreko lurralde guztiak (Rio de Oro eta Sakia-el-Hamra). 1957an beretzat eskatu zuen Marokoko estatuak lurraldea; baina, gatazka armatua izan ondoren, Espainiak irabazi zuen. 1958an, Espainiako gobernuak ‘Sáhara Español’ (Sahara Espainiarra) izeneko herrialdea sortu zuen, Espainiako gobernuburua Franko diktadorea zela. Horretan oinarritzen dute sahararrek Espainiaren ardura Saharan, urte haietan sahararrek Espainiako nortasun agiria eduki zuten eta. Hala, saharar askok gaztelania ikasi zuten eskolan.

1963an fosfatoak aurkitu ziren Sahara Espainiarreko iparraldean (Bukraa), eta 1972an hasi ziren espainiarrak Bukraako fosfato meatzeak ustiatzen. Urte haietan, independentzia gogoa handiagotzen zihoan bertakoen artean. Espainiak, koloniari eusteko ahaleginetan, probintzia autonomoaren estatusa eman zion. Nazio Batuen Erakundeak (NBE) ukatu egin zuen egoera hori, eta 1965ean “saharar herriaren autodeterminazio eskubidea” onartu zuen.

Saharako Frente Polisario

Garai hartantxe hasi ziren sortzen lehen independentzia mugimenduak, eta 1973. urtean sortu zen Fronte Polisarioa, sahararrek beren nazioaren independentziaren alde eratu zuten erakunde politiko-militarra. Berehala aurkeztu zen Fronte Polisarioa iritzi publikoaren aurrean: zenbait lehergailu jarri zituen Aaiunen, eta, 1974. urtearen hasieran, patruila militar batzuei eraso zieten. Gauzak horrela, Marokok eskaera formala egin zuen Sahara eskuratzeko. Baina NBEk ez zion baimen ofiziala eman.

Espainiak, 1975eko azaroan, Maroko eta Mauritania onartu zituen Saharako administrazioa eramateko.  Urte hartan, Franco oso gaixorik zegoen eta azaroaren 20an hil zen. Marokok Francoren ahulezia eta gobernuaren zalantzak aprobetxatu zituen ‘Martxa Berdea’ aurrera eramateko, azaroaren 14an, Franco hil baino sei egun lehenago. 1976ko otsailean, Espainiak kolonia utzi ondoren, bitan zatitu zuten lurraldea Marokok eta Mauritaniak. Hil berean, Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa aldarrikatu zuen Fronte Polisarioak (NBEko 70 estatuk onartu zuten errepublika berria), eta Maroko eta Mauritania bi estatuen eta saharar abertzaleen arteko gerra zabaldu zen.

1975ko Marokoko martxa berdea

1979an, Mauritaniako gobernuak bake hitzarmen bat sinatu zuen Fronte Polisarioko buruzagiekin, baina Marokok bere armada eta kolonoak zabaldu zituen Mauritaniak utzitako lurraldean. 1980. urtetik aurrerako urteetan, gerran jarraitu zuten sahararrek Marokoko armadaren aurka, eta 1988an erreferendum bat egitea erabaki zuen NBEk Sahara Espainiarrean, abiapuntu gisa 1974an espainiar agintariek egin zuten errolda hartuta.

Hala eta guztiz ere, ez da oraindik erreferendumik egin. 1989an hautsi egin zen urtebete inguruko su etena, Saharako biztanleen erreferendum baterako negoziazioak bertan behera gelditu zirenean. 1992an, NBEko ordezkariak izan ziren bertan, Sahara estatu burujabe izatea edo Marokoren mendean geratzea erabakitzeko erreferenduma prestatzeko, baina oraindik ez da egin.

3.      Nortzuk ziren gatazka honetan protagonistak?

Sahararren alde

Fronte Polisario eta Espainia Francoren garaian (50eko hamarkadatik Franco hil arte, 1975an). Sobietar Batasuna, hasieran, neutral mantendu zen. Baina 1979ko Afganistango gerran Maroko Estatu Batuekin lerrokatu zenez, handik aurrera Sobietar Batasunak ikasteko bekak eta hornikuntza zibila eman zizkien sahararrei –baina ez armak Fronte Polisariori–.

Marokoren alde

Frantzia, Espainia (1975tik Aurrera, errege Juan Carlos Iak kargua hartu zuenetik Aurrera) eta gaur egun, Europar Batasuna, kide komertzialtzat jotzen dute eta. Eta urrunago, baina konplize axolagabekeriaz, Estatu Batuak (batez ere, Marokoren aldekoa da eta).

Mariano Rajoy españako presidentea eta Mohamed VI Marokoko erregea.

• 2016: Topaketa bien artean. Zoaz esteka honetara.
• Felipe VI eta Marokoko erregea. Zoaz esteka honetara, osorik ikustean arrantzarako akordioaz hitz egin zutela ikus daiteke.

4.      Zeintzuk dira gaur egun lurralde honetan dauden interes ekonomikoak edo politikoak?

Gaur egun, Marokok okupatuta dauzkan lurraldeek produktu baliotsu hauek dituzte: 

• gasa,
• petrolioa
• eta mota askotako mineralak; adibidez, zirkonita (harri preziatua, diamanteen antzekoa) edo uranioa, arma nuklearrak egiteko erabiltzen den mineral oso garestia.
• Saharak dituen bi aldeen artean lurralderik aberatsena da Marokorena. Beste aldea, kontinentala dena, kostalderik gabekoa, askoz pobreagoa da, ordea.
• Horrez gain, aurreko plataforma kontinentalean –itsasoan– arrantzatzeko akordio bat sinatu zuen Europar Batasunak Marokorekin, 1988an (berritu egiten dute aldian-aldian; hala, 2019ko urtarrilean sinatu dute azken akordioa). Fronte Polisarioak ez du onartzen, baina indarrean jarraitzen du.
• Presidenteak edo erregeak batzartzen diren guztietan terrorismoaren gaia aipatzen dute, elkar-kooperazioa egiteko.
• Politika maila altuko batzar haietan etorkinen kontrolari buruz ere hitz egiten dute.

 Esteka: La UE renueva acuerdo pesca en Marruecos. 2018-19

Terrorismoa

TERRORISMOA

Terrorismoa zer den aztertzea ez da batere erreza. Sarrera honetan ezin dut gai osoa jorratu. Oso gai eztabaidatsua da gaur egun eta iritzi kontrajarriak aurkituko ditugu. Nork definitzen duen markatzen du zeintzuk jotzen dituen terroristatzat. Historian zehar terrorismo mota desberdinak agertu dira. Baina, zer da terrorismoa?. Honela deskribatu daiteke, orokorrean: Terrorea sortarazten duen ekintza oro. Terrorista, beraz, terrorismoa egiten duen egilea edo taldea izango litzateke.

Hala ere, nork egiten du?

Wikipedian, euskeraz, honela deskribatzen dute:

Terrorismoa biolentzia politikoaren erabilera sistematiko eta iraunkorra da, bereziki gatazka asimetrikoetan talde edo erakunde politiko baten eskutik burutzen dena aginte politikoaren aurka, gehienetan atentatuen bidez. Ekintza horiek askotan faktore politikoekin, ekonomikoekin edo eta erlijiosoekin lotuta daude, edota subiranotasuna lortu nahiarekin.

2. Honela deskribatzen du Kanpo politikaren ministerio espainiarrak: El terrorismo constituye una de las amenazas más graves para la paz y seguridad internacionales. Supone una de las mayores violaciones de los derechos humanos y las libertades fundamentales, así como de los principios fundamentales de democracia y de respeto al Estado de derecho.​

3. CNN-ren arabera, hauek dira erakunde terroristak eta honela izendatzen ditu EEBBetako gobernuak. Zoaz esteka honetara.

4. Zer uste du Errusiak? Zoaz esteka honetara (2016). Iritzi desberdinak? Terrorismoaren kontrako borroka bera?.

5. Eta NBE-ak? Zer esan eta zer egin du?

Askok salatzen dute talde terroristez gain, estatu-terrorismoa oraindik existitzen dela eta inpunitatearen arriskua handiagoa dela kasu horietan, aurreiritzia "bakearen bermea" direla dago eta. Beldur handia sentitzen dugu terrorismo hitza entzuten dugunean, zauri sakona baita gure munduan eta gure herrian.

6. Hala ere, aztertu PPT honetan zerbait ISIS (Estatu Islamikoa) eta Al- Qaeda-ri buruz.

7. Lan hau amaiteko, zoaz eta begiratu esteka hauek:

7.1 Afganistango Gerra (1979-89)

7.2 Nor zen Osama Bin Laden?

7.3 Osama Bin Laden-en heriotza. (2011)

7.4 Desberdintasunak Al Qaeda eta ISIS-en artean

7.5 Kronologia EEBB- Irak.

7.6 2003-2011 IRAKEN kontrako GERRA eta okupazioa: EEBBetako okupazio/liberazioren ondorioak: hildakoak. Giza Eskubideen defentsan, ikuspuntu kritikoa: ZENBAT BALIO DU BIZITZA? BIZITZA GUZTIEK BERDIN BALIO DUTE?

7.7 Sadam Hussein EEBBetako aliatua

7.8 Sadam Husseinen heriotza. (2006)

Lan hau amaitzeko, ondo legoke berriro ere Giza Eskubideen aldeko begirada bat emango bagenu. Zoaz bi esteka hauetara eta aztertu:

• BERRIRO ERE GIZA ESKUBIDEAK.
• HERIOTZ ZIGORRIK, EZ. Amnistia Internazionalak aldarrikatzen du.

Kolombia gaur

   

 Gaur eguneko gatazkak.

      KOLOMBIA

1.      KOKAPENA

Hego Amerikako ipar-mendebaldeko estatua da. Mendebaldean, Ozeano Barearekin, Panamarekin eta Karibe itsasoarekin du muga; ekialdean, Venezuela eta Brasilekin; eta hego-mendebaldean, Peru eta Ekuadorrekin. 1.141.748 km²-ko azalera du, eta 48 milioi biztanle zituen 2015ean. Beraz, Hego Amerikako laugarren herrialderik handiena da azaleran, Brasil, Argentina eta Peruren ondoren; eta bigarrena biztanle kopuruan­­, Brasilen ondoren. Hiriburua Bogota da.

  2.      HISTORIA apur bat

Herrialde bateko gatazkak aztertzean, eztabaidatzeko gaia izaten da noiz hasi zen zehaztea. Hala, askok esaten dute Kolonbiako gatazka 1929an hasi zela, United Fruit Company izeneko enpresa Kolonbiara heldu zenean (bananak esportatzen zituen). Bananak ekoizteko, lurrak behar zituen, eta, horretarako, nekazari pobreen lurrak okupatu zituen; are gehiago: zoritxarrez, milaka nekazariren sarraskia eragin zuen hori lortzeko.

Baina historia hobeto ezagutzeko, apur bat lehenagorantz jo behar dugu. Espainiako kolonia izan zen 1499tik  1819 arte; Simon Bolivar kapitain nazionalistak Espainiatik independentzia aldarrikatu zuen arte, hain zuzen ere. Independentziaz geroztik, alderdien txandakatzea egon da beti Kolonbiako gobernuetan: kontserbadoreak eta liberalak. Boterean txandakatu, baina ez da bipartidismo baketsua izan beti. Askotan, gatazka armatuak eta gerra zibilak sorrarazteko iturria izan da txandakatze hori. Kontserbadore eta liberalen arteko desberdintasun ideologikoa ez da inoiz oso handia izan, familia boteretsuen arteko lehiaren ondorioa baizik. Kontserbadoreek sufragio zentsitarioa defendatzen zuten, eta liberalek, berriz, sufragio unibertsala. Hala ere, bi alderdion interesak oso klase altukoenak izan dira beti; oligarkiarenak, hain zuzen ere.